Kỹ thuật nhân hom cây keo lai A. hybrid

Keo lai (Acacia hybrid) là giống lai tự nhiên giữa keo tai tượng (Acacia mangium) và keo lá tràm (Acacia auriculiformis). Đây là giống có nhiều đặc điểm hình thái trung gian giữa bố và mẹ, đồng thời có ưu thế lai rõ rệt về sinh trưởng nhanh, có hiệu suất bột giấy, độ bền cơ học và độ trắng của giấy cao hơn hẳn các loài bố mẹ…

Với tính hiệu quả cao và dễ gây trồng, cây keo lai đã được nhiều địa phương đưa vào nhóm cây nguyên liệu hàng hoá phục vụ xuất khẩu. Vì vậy, trong những năm gần đây phong trào trồng rừng nguyên liệu, trong đó chủ yếu là cây keo lai đang phát triển mạnh trong cả nước.

Bài viết này giới thiệu kỹ thuật căn bản để sản xuất được cây giống keo lai bằng phương pháp giâm hom.

I. Xây dựng vườn giống lấy hom

Vườn giống lấy hom là nơi cung ứng cành để lấy hom giâm, với các dòng keo lai đã được công nhận là giống quốc gia như: BV10, BV16, BV32, BV33, BV71, MA1, (MA)M8 hay giống tiến bộ kỹ thuật như BV71, BV73, BV75, TB1, TB7, TB11, AH1, AH7, AH4, AM2, AM3.

1. Trồng vườn giống lấy hom

- Vườn giống lấy hom được bố trí gần khu nhân giống. Đất xây dựng vườn giống lấy hom có thành phần cơ giới nhẹ, tầng đất dầy, thoát nước tốt.
- Mật độ trồng: 40.000 cây/ha (0,5m x 0,5m), nơi có điều kiện về đất đai thì trồng với mật độ 33.000 cây/ha (0,5m x 0,6m).
- Các dòng được trồng, khai thác hom và nhân giống riêng rẻ.
- Diện tích vườn giống lấy hom bằng khoảng 1/1.000 – 1/800 diện tích rừng trồng hàng năm.

2. Chăm sóc vườn giống lấy hom

Cần có chế độ chăm sóc, bón phân, tưới nước tốt để lượng hom khai thác được nhiều và chất lượng đảm bảo. Thông thường: Bón lót 1kg phân chuồng + 0,01 kg NPK/hố và bón thúc chăm sóc sau mỗi lần khai thác hom: 0,01kg NPK/cây. Trong thời gian khai thác hom nên đảm bảo độ ẩm đất để vườn giống sinh trưởng tốt nhất.

3. Cắt tạo chồi và trẻ hóa vườn giống lấy hom

- Tạo chồi lần đầu cho cây giống bằng cách dùng kéo bén cắt ngang thân ở độ cao cách mặt đất 70 cm. Việc cắt tạo chồi lần đầu cho cây giống nên kết hợp với việc lấy hom giâm để tận dụng hom.
- Sau đó, hàng năm vào cuối mùa sinh trưởng phải đốn tạo chồi và làm trẻ hóa cây giống (thông thường đốn trước khi vào vụ giâm tiếp theo 1 – 1,5 tháng).
- Sau 3 năm (đối với vườn giống trồng bằng cây hom) và sau 5 năm (đối với vườn giống trồng bằng cây mô), khi vườn giống đã qua nhiều lần cắt hom, không còn sinh trưởng tốt nữa thì gây trồng vườn giống mới để thay thế cho vườn giống cũ (gây trồng một năm trước khi thanh lý vườn giống cũ).

II. Xây dựng khu giâm hom (vườn ươm)

- Khu giâm hom là nơi để sản xuất và huấn luyện cây hom. Khu giâm hom được thiết kế theo từng luống, với khoảng cách giữa các luống cách nhau 40 cm để đi lại chăm sóc.
- Luống giâm hom có chiều rộng 1,2 - 1,4m, chiều dài tùy theo địa hình cho phép và chiều cao 6 – 10 cm để dễ thoát nước.
- Luống giâm hom được tưới bằng hệ thống tưới phun sương tự động với hệ thống vòi phun cao 35 - 40cm đặt cách nhau 1m, ở giữa luống giâm và chạy dọc theo chiều dài luống giâm.
- Thành phần ruột bầu gồm mùn xơ dừa 30% và đất phù sa 70%. Túi bầu PE có kích thước 12 x 7cm hoăc 8 x 14cm được đục 4 – 6 lỗ. Trước khi cấy hom nên tưới đẩm nước và phun Ben lát-C 0,3% vào luống bầu để khử trùng.

III. Kỹ thuật cắt cành và giâm hom

1. Thời vụ giâm

- Mùa giâm hom phụ thuộc vào mùa trồng cây của từng vùng. Nguyên tắc chung là giâm hom phải được thực hiện trước khi trồng rừng 3 tháng, nếu giâm hom trước quá lâu thì phải có biện pháp hãm cây.
- Việc giâm hom có thể thực hiện quanh năm, nhưng giâm vào những tháng có ánh sáng đầy đủ thì tỷ lệ ra rễ cao hơn.

2. Chuẩn bị thiết bị, vật tư, hóa chất cần thiết

- Hệ thống tưới nước phun sương bán tự động: Gồm 01 bồn chứa nước, 01 máy bơm nước, hệ thống ống dẫn, vòi và pét phun sương.
- Kéo bấm cành, kéo cắt lá, que cấy, đĩa đựng thuốc, khay đựng hom và thuốc kích thích ra rễ (dùng phổ biến là IBA nồng độ 400ppm, hoặc dùng ở dạng bột với tỷ lệ 0,04%).

3. Kỹ thuật cắt cành, cắt hom, xử lý và giâm hom

- Cắt cành: Việc cắt cành phải được tiến hành vào buổi sáng. Cành đã cắt phải được bảo quản nơi râm mát hoặc ngâm gốc cành vào nước. Cành để lấy hom là cành bánh tẻ, khỏe mạnh, vươn thẳng và được chiếu sáng đầy đủ (khi cắt cành phải để lại ở phần gốc ít nhất 2 đôi lá hoặc 2 chồi ngủ; những cành có nhiều chồi phụ chưa thể làm hom thì cần được giữ lại để cắt lần sau.
- Cắt hom: Dùng kéo sắt để cắt các đoạn cành thành hom giâm, chiều dài hom 15 - 20cm, mỗi hom có 3 - 5 lá, trong đó cắt bỏ toàn bộ phiến lá đầu tiên về phía gốc hom và cắt bớt 2/3 diện tích các phiến lá đã thành thục tiếp theo. Trong thực tế, để hạn chế sự phân cành, tạo điều kiện cho trục thân chính phát triển tốt thường chỉ chọn hom ngọn để nhân giống.
- Xử lý và giâm hom: Hom đã cắt được ngâm ngay vào dung dịch Ben lát – C nồng độ 0,15% trong 15 phút, sau đó vớt ra chấm gốc hom vào hỗn hợp có chứa chất kích thích ra rễ IBA (dùng phổ biến là IBA nồng độ 400ppm, hoặc dùng ở dạng bột với tỷ lệ 0,04%) và cấy ngay vào chính giữa bầu đã chuẩn bị sẵn trên luống giâm, mỗi bầu cấy 1 hom. Độ sâu cấy hom khoảng 2 - 3cm. Hom cắt lần nào phải cấy ngay lần ấy, không được để hom qua đêm.

4. Chăm sóc hom giâm

- 30 ngày đầu sau giâm chú ý điều chỉnh lượng nước tưới phun vừa đủ ẩm, đảm bảo nhiệt độ từ 25-30 độ C.
+ Giai đoạn đầu giâm hom, thời gian giữa hai lần phun cách nhau 2-3 phút mỗi lần phun từ 15-20 giây.
+ Giai đoạn hom có rễ và có lá mới, thời gian giữa hai lần phun cách nhau 3- 4 phút, mỗi lần phun từ 15-20 giây.
+ Sau đó khoảng cách giữa 2 lần phun giảm dần.
- Lưu ý vệ sinh đầu pét phun. Không nhổ cỏ, tưới phân hay tác động gì khác đến luống giâm.
- Sau giâm 35-40 ngày, khi hom giâm có rễ chuyển sang màu vàng (có rễ cám) tiến hành đảo bầu và lựa cây có rễ, cây có cùng chiều cao sắp riêng theo từng luống để chăm sóc.
- Hàng ngày tưới nước đủ ẩm cho cây, định kỳ 15-20 ngày nhổ cỏ, bón phân.
- Phòng và trị bệnh: Dùng Benlat 0,06% hoặc dung dịch Boc - đô 0,5% phun theo liều lượng 1lít/4 – 5m2. Trung bình 10 – 15 ngày phun 1 lần. Nếu trị bệnh tăng gấp đôi liều lượng trên.
- Trong quá trình nuôi cây hom phải kịp thời bấm tỉa các chồi bất định, trên mỗi cây hom chỉ để một chồi phát triển.
- Trước khi xuất vườn 20-30 ngày tiến hành đảo bầu, hạn chế chăm sóc, giúp cây cứng, khỏe, thích nghi với môi trường.

5. Tiêu chuẩn cây giống

Sau giâm 3 tháng cây khỏe mạnh, có 1 chồi cao 25-35cm, đường kính cổ rễ 2 – 3mm, thân cây thẳng, không bị sâu bệnh, cụt ngọn thì xuất vườn đem trồng.
Kiên quyết loại bỏ những cây không đạt tiêu chuẩn (ốm yếu, kém phẩm chất, cây sâu bệnh) ngay tại vườn.

Ngô Văn Đây - TTKNQG