Lan hài hồng - Paphiopedilum delenatii

Có lẽ rất ít người dân xứ hoa đào (Đà Lạt) không biết đến loài lan Hài nổi tiếng với những câu chuyện tình lãng mạn nhất về loài hoa Lan ở Việt Nam. Đây là loài hoa lan đặc hữu rất hẹp và chỉ mọc trên các dãy núi cao quanh năm sương mù ở cao nguyên miền trung như Lâm Đồng, Khánh Hòa và phải mãi đến đến năm 1922 nhà thám hiểm Poilane mới chính thức tìm lại được ở Khánh Hòa và mang về Pháp để mô tả và công bố vào năm 1924. Lan hài hồng được đặt tên cho một binh sĩ người Pháp tìm thấy cây lan này vào năm 1913. Với cánh hoa gần tròn, mặt trong màu hồng nhạt, mặt ngoài có nhiều chấm màu hung đỏ, có lông thưa ngắn ở cả hai mặt. Cánh môi màu đỏ tươi, hình trứng cầu, miệng hình bầu dục, mép cuốn vào trong, có lông ngắn ở gốc nhìn như chiếc hài xinh đẹp của nàng Tấm được bà tiên ban tặng để tìm một nửa kia của mình.

Tên Việt Nam: Lan hài hồng
Tên Latin: Paphiopedilum callosum
Họ: Phong lan Orchidaceae
Bộ: Phong lan Orchidales
Nhóm: Lan đất

Mô tả:

Cây mọc thành bụi nhỏ trên các hốc đá ẩm. Lá dài 8 - 11cm, rộng 3 - 4cm, xếp 2 dãy, hình thuôn dài, mặt trên màu lục thẫm, mặt dưới nhạt hơn, có nhiều chấm màu tía. Cụm hoa dài 20cm, có 1 - 2 hoa, cuống màu lục, có chấm đỏ và lông thưa. Lá bắc 2, hình bầu dục, dài 1,2 - 1,5cm. Hoa màu hồng, đường kính khoảng 8cm.

Lá đài trên hình trứng, đều nhọn, mép hơi cuộn, dài 3cm, rộng 4cm, mặt trong màu hồng nhạt, có lông ngắn, mặt ngoài có nhiều chấm đỏ. Lá đài dưới gống lá đài trên về hình dạng nhưng lớn hơn một chút, ngắn hơn môi. Cánh hoa gần tròn, dài 3 - 4cm, rộng 2,4 - 3,5cm mặt trong màu hồng nhạt, mặt ngaòi có nhiều chấm màu hung đỏ, có lông thưa ngắn ở cả hai mặt.

Cánh môi màu đỏ tươi, hình trứng cầu, dài 2,5 - 3,8cm, miệng hình bầu dục, mép cuốn vào trong, có lông ngắn ở gốc. Nhị lép màu tím đỏ với một vệt rộng màu vàng tươi ở đỉnh, màu trắng ở gốc, hình thoi, dài 1,5cm, đầu tròn, mép có lông.

Sinh học:

Mùa hoa vào tháng 2 - 3. Tái sinh bằng hạt và chồi.

Nơi sống và sinh thái:

Mọc rất rải rác dưới tán rừng mưa nhiệt đới thường xanh mưa mùa ẩm, ở vùng núi đá, chịu hạn khá tốt.

Phân bố:

Loài đặc hữu của Việt Nam, mới chỉ gặp ở điểm lấy mẫu chuẩn thuộc tỉnh Khánh Hoà (Nha Trang) và một điểm thuộc phía bắc nhưng không rõ địa danh.

Giá trị:

Nguồn gen qúy, hiếm và độc đáo để lai tạo với một số loài lan hài khác tạo ra các dạng lan hài đẹp có ý nghĩa về khoa học và kinh tế. Đã được các chuyên gia về thực vật và các nhà bảo vệ môi trường quan tâm, được CITES (công ước quốc tế về buôn bán động thực vật có nguy cơ bị tuyệt chủng) ghi nhận.

Tình trạng:

Mức độ bị đe dọa: Bậc T.

Đề nghị biện pháp bảo vệ:

Bảo vệ loài trong tự nhiên, không chặt phá. Cần gấp rút đưa về trồng để giữ nguồn gen qúy hiếm. Điều tra thêm về nơi phân bố và tình trạng.
 

Tài liệu dẫn: Sách đỏ Việt Nam - trang 354.